"451 ფარენჰაიტით" - რატომ არ კარგავს წიგნი აქტუალურობას - პარალელები თანამედროვე ცხოვრებასთან

რეი ბრედ­ბე­რის რო­მა­ნი „451 ფა­რე­ნ­ჰა­ი­ტით“ გა­მო­ი­ცა 1953 წელს და სწრა­ფად იქცა მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რის კლა­სი­კად. წიგ­ნი, სა­დაც აღ­წე­რი­ლია სამ­ყა­რო, რო­მელ­შიც წიგ­ნე­ბი აკ­რძა­ლუ­ლია და მათ მე­ხან­ძრე­ე­ბი ანად­გუ­რე­ბენ, დღე­საც იწ­ვევს მკი­თხველ­თა ინ­ტე­რესს. რა­ტომ რჩე­ბა ეს დის­ტო­პია აქ­ტუ­ა­ლუ­რი ნა­ხე­ვარ სა­უ­კუ­ნე­ზე მეტი ხნის შემ­დეგ და რა პა­რა­ლე­ლე­ბის გავ­ლე­ბა შე­იძ­ლე­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე ცხოვ­რე­ბას­თან?

ცენ­ზუ­რა და ინ­ფორ­მა­ცი­ის კონ­ტრო­ლი

რო­მა­ნის ერთ-ერთი ცენ­ტრა­ლუ­რი თე­მაა ცენ­ზუ­რა და ინ­ფორ­მა­ცი­ის კონ­ტრო­ლი. ბრედ­ბე­რის სამ­ყა­რო­ში წიგ­ნე­ბი აკ­რძა­ლუ­ლია, რად­გან ისი­ნი გა­ნი­ხი­ლე­ბა შე­უ­სა­ბა­მო­ბი­სა და არას­ტა­ბი­ლუ­რო­ბის წყა­როდ. სა­ხელ­მწი­ფო აკონ­ტრო­ლებს მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის ცხოვ­რე­ბის ყვე­ლა ას­პექტს, მათი ფიქ­რე­ბი­დან და­წყე­ბუ­ლი, ქცე­ვით დამ­თავ­რე­ბუ­ლი.

დღეს ჩვენც ვხე­დავთ მსგავს პრო­ცე­სებს სხვა­დას­ხვა ფორ­მით. ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნა­ში გრძელ­დე­ბა მკაც­რი ცენ­ზუ­რა, რაც ზღუ­დავს ინ­ფორ­მა­ცი­ის ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბას და თრგუ­ნავს სი­ტყვის თა­ვი­სუფ­ლე­ბას. დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბე­ბი ასე­ვე სვა­მენ კი­თხვებს ინ­ფორ­მა­ცი­ის კონ­ტრო­ლის შე­სა­ხებ, გან­სა­კუთ­რე­ბით სო­ცი­ა­ლუ­რი მე­დი­ი­სა და ახა­ლი ამ­ბე­ბის პლატ­ფორ­მე­ბის კონ­ტექ­სტში, რომ­ლებ­საც შე­უძ­ლი­ათ მო­ნა­ცე­მე­ბით მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბა და დე­ზინ­ფორ­მა­ცი­ის გავ­რცე­ლე­ბა.

ტექ­ნო­ლო­გია და იზო­ლა­ცია

რო­მან­ში ტექ­ნო­ლო­გია მთა­ვარ როლს ას­რუ­ლებს ადა­მი­ა­ნე­ბის კონ­ტრო­ლი­სა და იზო­ლა­ცი­ის სა­კი­თხში. მთა­ვა­რი გმი­რი, გაი მონ­ტა­გი, ცხოვ­რობს სამ­ყა­რო­ში, სა­დაც ადა­მი­ა­ნე­ბი ვირ­ტუ­ა­ლუ­რი გარ­თო­ბით არი­ან გა­ტა­ცე­ბულ­ნი და ძნე­ლად ურ­თი­ერ­თო­ბენ ერ­თმა­ნეთ­თან. სა­ტე­ლე­ვი­ზიო „კედ­ლებ­მა“ შეც­ვა­ლა ნამ­დვი­ლი ადა­მი­ა­ნუ­რი კავ­ში­რე­ბი და ნად­გურ­დე­ბა და­მა­ფიქ­რე­ბე­ლი წიგ­ნე­ბი.

დღე­ვან­დე­ლი რე­ა­ლო­ბა თა­ვი­სი სმარ­ტფო­ნე­ბით, სო­ცი­ა­ლუ­რი ქსე­ლე­ბი­თა და ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­უ­თა­ვე­ბე­ლი ნა­კა­დით გვა­ფიქ­რე­ბი­ნებს იმა­ზე, თუ რამ­დე­ნად ვართ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ა­ზე. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ტექ­ნო­ლო­გია მომ­გე­ბი­ა­ნია და ჩვენს ცხოვ­რე­ბას უფრო კომ­ფორ­ტულს ხდის, მას ასე­ვე შე­უძ­ლია ხელი შე­უ­წყოს სო­ცი­ა­ლურ იზო­ლა­ცი­ას, გა­დაგ­ვა­შო­როს რე­ა­ლუ­რი პრობ­ლე­მე­ბის­გან და გა­აღ­რმა­ვოს უთან­ხმო­ე­ბა.

კონ­ფორ­მიზ­მი და აპა­თია

რო­მა­ნის კი­დევ ერთი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი თე­მაა კონ­ფორ­მიზ­მი და სა­ზო­გა­დო­ე­ბის აპა­თია. ბრედ­ბე­რის სამ­ყა­რო­ში ადა­მი­ა­ნებს ურ­ჩევ­ნი­ათ და­იც­ვან მი­ღე­ბუ­ლი ნორ­მე­ბი და არ და­უს­ვან კი­თხვე­ბი, თა­ვი­დან აი­ცი­ლონ კონ­ფლიქ­ტე­ბი და რთუ­ლი აზ­რე­ბი. მათ, ვინც ცდი­ლობს სხვაგ­ვა­რად იფიქ­რონ, დევ­ნი­ან.

მსგავ­სი ტენ­დენ­ცი­ე­ბი ხში­რად შე­ი­ნიშ­ნე­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში. ადა­მი­ა­ნებს შე­იძ­ლე­ბა ეში­ნო­დეთ სა­კუ­თა­რი აზ­რის გა­მო­ხატ­ვის, გან­სა­კუთ­რე­ბით თუ ისი­ნი ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბი­ან დო­მი­ნან­ტურ პო­ზი­ცი­ას. ამ ზე­წო­ლას ემა­ტე­ბა სო­ცი­ა­ლუ­რი მე­დია, სა­დაც „მცდა­რი“ აზ­რის არ­სე­ბო­ბამ შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ოს სო­ცი­ა­ლუ­რი სტიგ­მა ან თუნ­დაც ბუ­ლინ­გი.

ცოდ­ნის ღი­რე­ბუ­ლე­ბა და კრი­ტი­კუ­ლი აზ­როვ­ნე­ბა

მი­უ­ხე­და­ვად ბნე­ლი მსოფ­ლმხედ­ვე­ლო­ბი­სა, ბრედ­ბე­რი თა­ვის რო­მან­ში ხაზს უს­ვამს ცოდ­ნი­სა და კრი­ტი­კუ­ლი აზ­როვ­ნე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბას. გაი მონ­ტა­გი, რო­მელ­მაც და­ი­წყო წიგ­ნე­ბის კი­თხვა, თან­და­თან აც­ნო­ბი­ე­რებს, თუ რამ­დე­ნად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ცოდ­ნა და რეფ­ლექ­სია სა­კუ­თა­რი თა­ვი­სა და სამ­ყა­როს ჭეშ­მა­რი­ტი გა­გე­ბის­თვის.

დღეს, ყალ­ბი ამ­ბე­ბის და ინ­ფორ­მა­ცი­უ­ლი ხმა­უ­რის ეპო­ქა­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გახ­და კრი­ტი­კუ­ლი აზ­როვ­ნე­ბა. ინ­ფორ­მა­ცი­ის ანა­ლი­ზის, კი­თხვე­ბის დას­მი­სა და სი­მარ­თლის ძი­ე­ბის უნა­რი არის ის უნა­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც გვეხ­მა­რე­ბა რთულ სამ­ყა­რო­ში ნა­ვი­გა­ცი­ა­ში და ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბის მი­ღე­ბა­ში.

„451 ფა­რე­ნ­ჰა­ი­ტით“ არ არის მხო­ლოდ დის­ტო­პი­უ­რი რო­მა­ნი, არა­მედ ძლი­ე­რი გაფრ­თხი­ლე­ბა იმის შე­სა­ხებ, თუ რამ­დე­ნად ად­ვი­ლად შე­იძ­ლე­ბა და­ი­კარ­გოს თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, ცოდ­ნა და ადა­მი­ა­ნო­ბა. ბრედ­ბე­რი გვახ­სე­ნებს კი­თხვის, ფიქ­რი­სა და ცხოვ­რე­ბის შე­სა­ხებ კრი­ტი­კუ­ლად აზ­როვ­ნე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბას. თა­ნა­მედ­რო­ვე სამ­ყა­რო­ში, სა­დაც ინ­ფორ­მა­ცია უფრო ხელ­მი­საწ­ვდო­მია, ვიდ­რე ოდეს­მე, მაგ­რამ ასე­ვე უფრო მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბუ­ლი, ვიდ­რე ოდეს­მე, მისი გზავ­ნი­ლი რჩე­ბა აქ­ტუ­ა­ლუ­რი და მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი.