ნიკოლოზ ცისკარიშვილის "აჩრდილები" პრემია "საბას" ფინალისტებს შორის მოხვდა - ინტერვიუ ავტორთან

თა­ნა­მედ­რო­ვე მწერ­ლის ნი­კო­ლოზ ცის­კა­რიშ­ვი­ლის რო­მა­ნი „აჩ­რდი­ლე­ბი“ ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი პრე­მია „სა­ბას“ ფი­ნა­ლის­ტებს შო­რი­საა ნო­მი­ნა­ცი­ა­ში „წლის სა­უ­კე­თე­სო რო­მა­ნი“.

„აჩ­რდი­ლე­ბი“ 2023 წელს გა­მო­ი­ცა და ავ­ტო­რის რი­გით მე­ო­რე რო­მა­ნია. თავ­და­პირ­ვე­ლად, მკი­თხველ­მა ნი­კო­ლოზ ცის­კა­რიშ­ვი­ლი გა­იც­ნო მო­თხრო­ბე­ბი­თა და რო­მა­ნით „ცე­ცხლის­წამ­კი­დე­ბე­ლი“. მისი შე­მოქ­მე­დე­ბა ყუ­რა­დღე­ბის მიღ­მა არ დარ­ჩე­ნია სხვა­დას­ხვა ლი­ტე­რა­ტუ­რულ ჟურ­ნალ­საც.

„სა­ბას“ ფი­ნა­ლის­ტებს შო­რის მოხ­ვედ­რა მწერ­ლის­თვის და­მა­ტე­ბი­თი აღი­ა­რე­ბა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბაა, მისი შე­მოქ­მე­დე­ბა მკი­თხველ­თა უფრო ფარ­თო წრე­ებ­მა გა­იც­ნოს. ნი­კო­ლოზ ცის­კა­რიშ­ვი­ლის რო­მა­ნე­ბი შთა­გო­ნე­ბუ­ლია ადა­მი­ა­ნის მა­რა­დი­უ­ლი დი­ლე­მე­ბი­თა და კი­თხვე­ბით, რო­მელ­თა პა­სუ­ხე­ბის ძი­ე­ბა­ში კვლა­ვაც ვართ.

რას ნიშ­ნავს ავ­ტო­რის­თვის „სა­ბას“ 22-ე და­ჯილ­დო­ე­ბის ფი­ნა­ლის­ტო­ბა და რო­გორ იქ­მნე­ბა მისი რო­მა­ნე­ბი, ამის შე­სა­ხებ თა­ვად ნი­კო­ლოზ ცის­კა­რიშ­ვი­ლი სა­უბ­რობს:

„აჩ­რდი­ლე­ბი“ წლის სა­უ­კე­თე­სო რო­მა­ნის ნო­მი­ნა­ცი­ა­ში და­სა­ხელ­და. რას ნიშ­ნავს თქვენ­თვის ეს აღი­ა­რე­ბა?

პრე­მია „საბა“ ქარ­თულ ლი­ტე­რა­ტუ­რულ პრო­ცე­სებ­ზე დიდ ზე­გავ­ლე­ნას ახ­დენს, ამი­ტომ ფი­ნა­ლის­ტებს შო­რის მოხ­ვედ­რა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, მით უმე­ტეს, რომ მკი­თხველ­თა ფარ­თო წრე­ე­ბის­თვის ჩემი რო­მა­ნე­ბი ნაკ­ლე­ბად ნაც­ნო­ბია. „სა­ბას“ მოკ­ლე სი­ა­ში ჩემი პირ­ვე­ლი რო­მა­ნიც მოხ­ვდა, ოღონდ „დე­ბი­უ­ტის“ ნო­მი­ნა­ცი­ა­ში, რო­მა­ნის კა­ტე­გო­რი­ა­ში ყოფ­ნა კი უფრო სა­სი­ა­მოვ­ნო და სა­პა­სუ­ხის­გებ­ლოა - აქ ჩემ­ზე ბევ­რად უფრო გა­მოც­დი­ლი და ცნო­ბი­ლი ლი­ტე­რა­ტო­რე­ბი არი­ან.

რო­მან „აჩ­რდი­ლებ­ში“ შე­სამ­ჩნე­ვია ბიბ­ლი­უ­რი ალუ­ზი­ე­ბი. სა­ინ­ტე­რე­სოა, სწო­რედ რე­ლი­გი­ით არის თუ არა სი­უ­ჟე­ტი შთა­გო­ნე­ბუ­ლი?

რა თქმა უნდა, ბიბ­ლი­უ­რი ალუ­ზი­ე­ბი არის და ბა­ტონ როს­ტომ ჩხე­ი­ძეს ეს წიგ­ნის წი­ნა­სი­ტყვა­ო­ბა­შიც აქვს აღ­ნიშ­ნუ­ლი. ბიბ­ლი­ას გვახ­სე­ნებს თუნ­დაც მთა­ვა­რი პერ­სო­ნა­ჟის სა­ხე­ლი - აბე­ლი. აგ­რეთ­ვე, მთელ წიგნს ფო­ნად გაჰ­ყვე­ბა და­კარ­გუ­ლი და ვე­ღარ ნა­პოვ­ნი სა­მო­თხის ალუ­ზია.

მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ვერ ვი­ტყო­დი, რომ ბიბ­ლია ამ რო­მა­ნის მთა­ვა­რი წყა­როა. სი­უ­ჟე­ტი უფრო ჩემი პი­რა­დი გა­მოც­დი­ლე­ბით არის შთა­გო­ნე­ბუ­ლი. რო­მან­ში ერთ-ერთი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი თე­მაა თა­ვი­სუფ­ლე­ბა. ვართ თუ არა თა­ვი­სუფ­ლე­ბი, რა­ტომ არის ადა­მი­ა­ნის­თვის ასე­თი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი, იყოს თა­ვი­სუ­ფა­ლი და ასე შემ­დეგ. ეს უფრო ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი კი­თხვაა, ვიდ­რე რე­ლი­გი­უ­რი, ყო­ველ შემ­თხვე­ვა­ში ჩემი მიდ­გო­მა სა­კი­თხი­სად­მი ნამ­დვი­ლად ფი­ლო­სო­ფი­უ­რია. საქ­მე ისაა, რომ რე­ლი­გი­უ­რი ალუ­ზი­ე­ბი რა­ღა­ცებს ამარ­ტი­ვებს, უფრო ნათ­ლად გად­მო­ცე­მის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას გაძ­ლევს. პრინ­ციპ­ში, თა­ვი­სუფ­ლე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი კი­თხვე­ბი, რე­ლი­გი­უ­რი კი­თხვე­ბი­ცაა, მაგ­რამ ამ მხრივ მე შე­სა­ბა­მი­სი კომ­პე­ტენ­ცია არ გა­მაჩ­ნია.

გვი­ამ­ბეთ „აჩ­რდი­ლებ­ზე“ მუ­შა­ო­ბის ის­ტო­რია, რო­გორ იქ­მნე­ბო­და მისი სი­უ­ჟე­ტი?

რო­გორც წესი, მხო­ლოდ ერთ წიგნ­ზე ან მო­თხრო­ბა­ზე არ ვმუ­შა­ობ ხოლ­მე. თან და­მაქვს წიგ­ნა­კი და სა­დაც მო­მი­ხერ­ხდე­ბა იქ ვწერ: სამ­სა­ხუ­რის შეს­ვე­ბე­ბებ­ზე, გზა­ში, სახ­ლში. შე­იძ­ლე­ბა ერთ დღეს დავ­წე­რო რო­მა­ნის ნა­წი­ლი, ხოლო მე­ო­რე დღეს სულ სხვა რამ.

„აჩ­რდი­ლებ­ზე“ რამ­დე­ნი­მე თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში ვმუ­შა­ობ­დი. ყვე­ლა­ფერს ხე­ლით ვწერ­დი, დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ კი გა­ვა­ციფ­რუ­ლე. იმ დროს ცნო­ბი­ე­რე­ბის პრობ­ლე­მით ვი­ყა­ვი შე­პყრო­ბი­ლი. ადა­მი­ა­ნი სა­კუ­თარ აზ­როვ­ნე­ბას თუ და­აკ­ვირ­დე­ბა, გარ­კვე­ულ შაბ­ლო­ნებს, წე­სებს, გა­და­უ­ლა­ხავ და უც­ვლელ ფორ­მებს აღ­მო­ა­ჩენს. ისე გა­მო­დის, თით­ქოს აზ­როვ­ნე­ბას თა­ვი­სი მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი აქვს და ჩვენ მას­ში სა­ერ­თოდ ვერ ვე­რე­ვით. გო­ნე­ბა წრე­ზე და­დის, ერ­თსა და იმა­ვე თე­მებს ამუ­შა­ვებს, სი­ახ­ლე­ებს გა­ურ­ბის, სა­კუ­თარ წე­სებს გვახ­ვევს თავს. ამას რომ იაზ­რებ, ბუ­ნებ­რი­ვად გიჩ­ნდე­ბა კი­თხვა, თუ სად არის მთელ ამ პრო­ცეს­ში შენი პი­როვ­ნე­ბა, შენი თა­ვი­სუფ­ლე­ბა. თით­ქოს ისე­ვე ვერ აკონ­ტრო­ლებ სა­კუ­თარ ცნო­ბი­ე­რე­ბას, რო­გორც ვთქვათ ამინდს.

რო­მელ­მა ავ­ტო­რებ­მა მო­ახ­დი­ნეს თქვენ­ზე გავ­ლე­ნა წიგ­ნის წე­რის დროს?

„აჩ­რდი­ლებ­თან“ და­კავ­ში­რე­ბით პირ­ველ რიგ­ში სახ­სე­ნე­ბე­ლია მე­რაბ მა­მარ­დაშ­ვი­ლის ლექ­ცი­ა­თა ციკ­ლი „ცნო­ბი­ე­რე­ბის ტო­პო­ლო­გია“, რო­მელ­შიც ძა­ლი­ან კარ­გად არის გაშ­ლი­ლი ცნო­ბი­ე­რე­ბის თემა. ჩემი წიგ­ნის ერთ მო­ნაკ­ვეთ­ში აბე­ლი სოფ­ლის გარ­შე­მო სე­ირ­ნობს, ისევ და ისევ უვ­ლის მას წრეს, რო­გორც ღა­მის პე­პე­ლა - ნა­თუ­რას, და ჩვე­ნი ცნო­ბი­ე­რე­ბაც ზუს­ტად ასეა, გა­მუდ­მე­ბით რა­ღა­ცის გარ­შე­მო მოძ­რა­ობს, ერთი და იმა­ვე გზით. ეს პრო­ცე­სი ზოგ­ჯერ ძა­ლი­ან მკივ­ნე­უ­ლია.

ხან­და­ხან, რო­დე­საც სა­კუ­თარ თავს ვკარ­გავთ, რო­დე­საც რა­ღაც ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვანს ვი­ვი­წყებთ, აჩ­რდი­ლე­ბად ვიქ­ცე­ვით, და უკან და­საბ­რუ­ნე­ბე­ლი გზის პოვ­ნა გვი­ჭირს. ეს წიგ­ნი არის დიდ უი­მე­დო­ბა­ზე, სიბ­ნე­ლე­სა და მდუ­მა­რე­ბა­ზე. ზო­გი­ერ­თი ღამე შე­იძ­ლე­ბა სა­ერ­თოდ არ გა­თენ­დეს, ან გა­თენ­დეს ძა­ლი­ან გვი­ან. იქ, წყვდი­ად­ში, აჩ­რდი­ლე­ბი და­ე­ხე­ტე­ბი­ან და და­სახ­მა­რებ­ლად გვიხ­მო­ბენ.

მკი­თხვე­ლი „აჩ­რდი­ლე­ბამ­დეც“ გიც­ნობ­დათ „ცე­ცხლის­წამ­კი­დებ­ლი­თა“ და მო­თხრო­ბე­ბით. სა­ინ­ტე­რე­სოა, რომ „ცე­ცხლის­წამ­კი­დე­ბელ­შიც“ იგ­რძნო­ბა ბიბ­ლი­უ­რი გავ­ლე­ნე­ბი...

ამ რო­მა­ნის შემ­თხვე­ვა­შიც და­ახ­ლო­ე­ბით ასეა. რა თქმა უნდა, არის ბიბ­ლი­უ­რი და რე­ლი­გი­უ­რი ალუ­ზი­ე­ბი, მაგ­რამ არ მი­მაჩ­ნია, რომ ეს მთა­ვა­რია. ჩვენ პრობ­ლე­მებს რე­ლი­გი­უ­რი ტექ­სტე­ბი­დან კი არ ვი­ღებთ, არა­მედ პი­რი­ქით, რაც და­სა­ბა­მი­დან გვა­წუ­ხებს, იმის გა­და­წყვე­ტას ვცდი­ლობთ რწმე­ნის გზით.

ში­ნა­არ­სობ­რი­ვი თვალ­საზ­რი­სით ეს ორი წიგ­ნი თით­ქმის არაფ­რით ჰგავს ერ­თმა­ნეთს. „ცე­ცხლის­წამ­კი­დე­ბე­ლი“ ერთი დიდი, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას უსას­რუ­ლო დევ­ნის ამ­ბა­ვია: მთა­ვა­რი მოქ­მე­დი გმი­რი გარ­ბის, არ­სად ჩერ­დე­ბა, გა­მუდ­მე­ბულ შიშ­ში ცხოვ­რობს, აღარ აქვს თავ­შე­სა­ფა­რი, ერთი წუ­თი­თაც არ შე­უძ­ლია მშვი­დად ყოფ­ნა, რად­გან მდე­ვა­რი მუ­დამ ახ­ლო­საა. „აჩ­რდი­ლებ­ში“ პი­რი­ქით, სა­დღაც ქრე­ბა ეს გა­მუდ­მე­ბუ­ლი მოძ­რა­ო­ბა და ცვა­ლე­ბა­დო­ბა, მთა­ვა­რი გმი­რი ერთ პა­ტა­რა სო­ფელ­ში ჩა­დის და იქვე რჩე­ბა. იქ ყვე­ლა­ფე­რი ნელა და მდო­რედ მიმ­დი­ნა­რე­ობს, დღე­ე­ბი ერ­თმა­ნეთს ჰგავს, არა­ფე­რი ხდე­ბა და ეს უც­ვლე­ლო­ბა აბე­ლის გო­ნე­ბას აჯა­დო­ებს.

ის, რაც ამ ორი­ვე რო­მანს აერ­თი­ა­ნებს, არის ადა­მი­ა­ნის სი­მარ­ტო­ვე და უი­მე­დო­ბა. ადა­მი­ა­ნი გა­დას­რო­ლი­ლია სამ­ყა­რო­ში, მას არ გა­აჩ­ნია საყ­რდე­ნი, მაგ­რამ გა­მუდ­მე­ბით ცდი­ლობს ხელ­ჩა­სა­ჭი­დის პოვ­ნას, რად­გან ამ სი­ცა­რი­ე­ლე­სა და სიბ­ნე­ლე­ში ყოფ­ნა არ შე­უძ­ლია.

რამ­დე­ნად აქ­ტუ­ა­ლუ­რია თა­ნა­მედ­რო­ვე რე­ა­ლო­ბა­ში ის სა­კი­თხე­ბი, რომ­ლე­ბიც თქვენს რო­მა­ნებ­ში გაქვთ ხაზ­გას­მუ­ლი?

გა­აჩ­ნია, რა იგუ­ლის­ხმე­ბა აქ­ტუ­ა­ლუ­რო­ბა­ში. ზო­გი­ერ­თი პრობ­ლე­მა არის ეპო­ქა­ლუ­რი, ზოგი კი მა­რა­დი­უ­ლი. დღეს უმე­ტე­სად იმ პრობ­ლე­მებ­ზე ვწერთ, რაც ჩვენ გარ­შე­მო ხდე­ბა, ხოლო სხვა, უფრო არ­სობ­რივ სა­კი­თხებს ვი­ვი­წყებთ. ამის გამო ზოგ­ჯერ ზე­და­პირ­ზე ვრჩე­ბით. არ­სე­ბობს გა­რე­გა­ნი და ში­ნა­გა­ნი. გა­რე­გა­ნი ეპო­ქე­ბის მი­ხედ­ვით იც­ვლე­ბა, ხოლო ში­ნა­გა­ნი თით­ქმის უც­ვლე­ლი რჩე­ბა. სა­ნამ ადა­მი­ა­ნი იარ­სე­ბებს, მას მუ­დამ შე­ა­წუ­ხებს თა­ვი­სუფ­ლე­ბის, სიკ­ვდი­ლის, რწმე­ნის, აზ­როვ­ნე­ბის სა­კი­თხე­ბი. მეც, რა­ტომ­ღაც, უმე­ტე­სად ამ თე­მებ­ზე ვფიქ­რობ და ვწერ. ადა­მი­ა­ნი და­უს­რუ­ლე­ბე­ლი არ­სე­ბაა, სრულ­ყო­ფის­თვის მას ამ კი­თხვებ­ზე პა­სუ­ხის გა­ცე­მა სჭირ­დე­ბა.

სა­ინ­ტე­რე­სოა, ახალ წიგნ­ზე ხომ არ მუ­შა­ობთ?

გა­მო­სა­ცე­მად თით­ქმის მზა­დაა მო­თხრო­ბე­ბის კრე­ბუ­ლი. ეს მო­თხრო­ბე­ბი სხვა­დას­ხვა დროს იბეჭ­დე­ბო­და ლი­ტე­რა­ტუ­რულ გა­მო­ცე­მებ­ში, ბევ­რი ჯერ კი­დევ გა­მო­უქ­ვეყ­ნე­ბე­ლია, ამი­ტომ მათი ერ­თად შეკ­რე­ბა და ერთი ში­ნა­არ­სის ქვეშ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბა. ისი­ნი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში იწე­რე­ბო­და სხვა­დას­ხვა ად­გი­ლას, გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი გან­წყო­ბით, მაგ­რამ რა­ღაც სა­ერ­თო მა­ინც აქვთ: ძი­ე­ბის, კი­თხვებ­ზე პა­სუ­ხის გა­ცე­მის მცდე­ლო­ბა.