წიგნებს, ისევე როგორც ადამიანებს, თავიანთი ბედი აქვთ - "მხევლის წიგნის" მთარგმნელი ანი კოპალიანი სამუშაო პროცესს გვიზიარებს

18 მარ­ტი­დან კა­ნა­დე­ლი მწერ­ლის მარ­გა­რეტ ეტ­ვუ­დის „მხევ­ლის წიგ­ნის“ ახა­ლი გა­მო­ცე­მა „ბიბ­ლუ­სის“ მა­ღა­ზი­ებ­სა და პრე­სის ჯი­ხუ­რებ­შიც იქ­ნე­ბა ხელ­მი­საწ­ვდო­მი. მა­ნამ­დე კი წიგ­ნის შე­ძე­ნა გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „პა­ლიტ­რა L-ის“ ვებგ­ვერ­დზეა შე­საძ­ლე­ბე­ლი.

„მხევ­ლის წიგ­ნი“ გა­მო­ვი­და ახა­ლი სე­რი­ის ფარ­გლებ­ში - „კი­დევ 15 წიგ­ნი, რო­მე­ლიც უნდა წა­ი­კი­თხო, სა­ნამ ცო­ცხა­ლი ხარ“ და მა­ღა­ზი­ებ­ში გა­მო­ჩე­ნი­დან ერთი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში სპე­ცი­ა­ლურ ფა­სად - 10 ლა­რად იქ­ნე­ბა ხელ­მი­საწ­ვდო­მი.

სა­ინ­ტე­რე­სოა, რით არის მწერ­ლის აღ­ნიშ­ნუ­ლი რო­მა­ნი გა­მორ­ჩე­უ­ლი და რა გა­მოც­დი­ლე­ბა იყო მის თარ­გმან­ზე მუ­შა­ო­ბა. ამის შე­სა­ხებ დე­ტა­ლუ­რად მთარ­გმნე­ლი ანი კო­პა­ლი­ა­ნი სა­უბ­რობს:

სა­ინ­ტე­რე­სოა, რა გა­მოც­დი­ლე­ბა იყო თქვენ­თვის ეტ­ვუ­დის „მხევ­ლის წიგ­ნის“ თარ­გმნა?

ჩემი გად­მო­სა­ხე­დი­დან, წიგ­ნე­ბი ძა­ლი­ან ჰგავს ადა­მი­ა­ნებს, ხოლო წიგ­ნე­ბი, რომ­ლებ­საც თარ­გმნი - ახლო ნაც­ნო­ბებს; ისი­ნი ყო­ველ­თვის დიდ გავ­ლე­ნას ახ­დენს მთარ­გმნელ­ზე - კარ­გს ან ცუდს, სა­სი­ა­მოვ­ნოს ან უსი­ა­მოვ­ნოს. მთარ­გმნე­ლი­სა და წიგ­ნის ურ­თი­ერ­თო­ბა სრუ­ლი­ად არა­ნა­ირ მი­ნიშ­ნე­ბას არ გვაძ­ლევს იმის შე­სა­ხებ, თუ რო­გორ მი­ი­ღებს იმა­ვე წიგნს მკი­თხვე­ლი - ყო­ფი­ლა არა­ერ­თი შემ­თხვე­ვა, რო­დე­საც წიგ­ნის თარ­გმნა­ში უზარ­მა­ზა­რი ძა­ლის­ხმე­ვა ჩა­მი­დია, თი­თო­ე­ულ სი­ტყვა­ზე მი­მუ­შა­ვია, პრო­ფე­სი­უ­ლად გა­ვუზ­რდი­ვარ ამ პრო­ცესს და დიდი სი­ა­მოვ­ნე­ბაც მი­მი­ღია, მაგ­რამ სა­ბო­ლო­ოდ ეს წიგ­ნი მკი­თხველ­თა ვიწ­რო წრეს თუ წა­უ­კი­თხავს. წიგ­ნებს, ისე­ვე რო­გორც ადა­მი­ა­ნებს, თა­ვი­ან­თი ბედი აქვთ - ეს პირ­ვე­ლად მე ნამ­დვი­ლად არ მით­ქვამს (არც ის მახ­სოვს, ვინ თქვა), მაგ­რამ ხში­რად ვი­მე­ო­რებ. "მხევ­ლის წიგ­ნის” ბე­დად უჩ­ვე­უ­ლო პო­პუ­ლა­რო­ბა ხვდა - ამ მოვ­ლე­ნის მი­მართ საკ­მა­ოდ არა­ერ­თგვა­რო­ვა­ნი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა მაქვს, ერთი მხრივ, ცხა­დია, მი­ხა­რია, მე­ო­რე მხრივ კი მაც­ბუ­ნებს.

მარ­გა­რეტ ეტ­ვუ­დის ეს რო­მა­ნი ჩემ­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო, ვი­ნა­ი­დან პირ­ვე­ლად ვთარ­გმნი­დი თა­ნა­მედ­რო­ვე ეპო­ქის, ჯერ კი­დევ ცო­ცხა­ლი მწერ­ლის ნა­წარ­მო­ებს და იმა­საც ვხვდე­ბო­დი, რომ მას უფრო გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი აუ­დი­ტო­რია წა­ი­კი­თხავ­და - თა­ნა­მედ­რო­ვე მკი­თხვე­ლი, რო­მელ­საც, ვთქვათ, ლექ­სი­კო­ნის მტვერ­გა­დაც­ლი­ლი სი­ტყვე­ბი ანდა მა­ღალ­ფარ­დო­ვა­ნი ჩა­ნარ­თე­ბი გა­ა­ღი­ზი­ა­ნებ­და. კარ­გია, რომ სწო­რი წი­ნათ­გრძნო­ბა აღ­მო­მაჩ­ნდა, მაგ­რამ მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, სა­ვა­რა­უ­დო მკი­თხვე­ლის დიქ­ტატს არ დავ­მორ­ჩი­ლე­ბი­ვარ, ვთარ­გმნი­დი ისე, რო­გორც ჩემი პრო­ფე­სი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის იმ სა­ფე­ხურ­ზე მი­ვიჩ­ნევ­დი, რომ უნდა მე­თარ­გმნა, რო­გორც ინ­სტინ­ქტი მკარ­ნა­ხობ­და - ვფიქ­რობ, რო­გორც კი თარ­გმნა ჩემ­თვის ინ­სტინ­ქტუ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბა აღარ იქ­ნე­ბა, მა­შინ­ვე დავ­კარ­გავ ინ­ტე­რესს მის მი­მართ.

მგო­ნი, ამ პე­რი­ოდ­ში­ვე ვის­წავ­ლე სა­თარ­გმნი მა­სა­ლის ში­ნა­არ­სის­გან დის­ტან­ცი­რე­ბა - სხვაგ­ვა­რად ამ რო­მა­ნის უმ­ძი­მე­სი პა­სა­ჟე­ბის თარ­გმნა შე­უძ­ლე­ბე­ლი იქ­ნე­ბო­და, მით უმე­ტეს, მა­შინ ჩემი ცხოვ­რე­ბის საკ­მა­ოდ დე­ლი­კა­ტურ პე­რი­ოდს გავ­დი­ო­დი. მახ­სოვს, მო­ვა­ხერ­ხე და ერ­თა­დერ­თხელ ვი­ტი­რე, იმ მო­ნაკ­ვე­თის თარ­გმნი­სას, რო­დე­საც აბა­ზა­ნა­ში ჩა­წო­ლილ მთა­ვარ გმირს თა­ვი­სი და­კარ­გუ­ლი ქა­ლიშ­ვი­ლი ელან­დე­ბა.

რა სპე­ცი­ფი­კას­თან არის ეს და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი? რამ­დე­ნი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში მუ­შა­ობ­დით თარ­გმან­ზე?

მგო­ნი, იო­ლად სა­თარ­გმნი წიგ­ნი სა­ერ­თოდ არ არ­სე­ბობს, მაგ­რამ თუკი სად­მე მა­ინც არის, ეს "მხევ­ლის წიგ­ნი” ნამ­დვი­ლად არაა. მარ­გა­რეტ ეტ­ვუ­დი არა მხო­ლოდ რო­მა­ნე­ბის, არა­მედ არა­ერ­თი პო­ე­ტუ­რი კრე­ბუ­ლის ავ­ტო­რი­ცაა და მგო­ნია, რომ ეს მის პრო­ზა­ულ ნა­წარ­მო­ე­ბებ­საც ძა­ლი­ან ეტყო­ბა - ზო­გან პირ­და­პირ რიტ­მუ­ლი პრო­ზის ჩა­ნარ­თე­ბიც კი გვხვდე­ბა, მა­გა­ლი­თად, მთა­ვა­რი პერ­სო­ნა­ჟის მიერ "მა­მაო ჩვე­ნოს” მო­დი­ფი­ცი­რე­ბი­სას. პო­ე­ტუ­რი ქსო­ვი­ლის თვალ­საზ­რი­სით შე­უ­და­რე­ბე­ლია იმა­ვე ავ­ტო­რის სხვა რო­მა­ნი "ბრმა მკვლე­ლი”, რო­მე­ლიც - მათ შო­რის, თა­მარ ჯა­ფა­რი­ძის არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი თარ­გმა­ნის გა­მოც - ეტ­ვუ­დის ჩემ­თვის უსაყ­ვარ­ლეს ნა­წარ­მო­ე­ბად რჩე­ბა.

თარ­გმა­ნის სირ­თუ­ლის თვალ­საზ­რი­სით ასე­ვე აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ ეტ­ვუ­დი ამ რო­მან­ში უამ­რავ ოკა­ზი­ო­ნა­ლიზმს ქმნის, რომ­ლებ­საც, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ქარ­თუ­ლი შე­სა­ტყვი­სე­ბის მი­სა­და­გე­ბა სჭირ­დე­ბა - ეს პრო­ცე­სი, ჩემი ნება რომ ყო­ფი­ლი­ყო, წლო­ბით გაგ­რძელ­დე­ბო­და, მაგ­რამ, მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, სა­გა­მომ­ცემ­ლო ბა­ზა­რი ასე არ მუ­შა­ობს. "მხევ­ლის წიგნ­ზე” ზუს­ტად იმ­დენ ხანს ვი­მუ­შა­ვე, რამ­დე­ნი ხა­ნიც კონ­ტრაქ­ტით იყო გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი. ჩემი მა­შინ­დე­ლი გა­მომ­ცემ­ლი­სა და წიგ­ნის რე­დაქ­ტო­რის ენ­თუ­ზი­აზ­მი ძა­ლი­ან გა­დამ­დე­ბად და წა­მა­ხა­ლი­სებ­ლად მოქ­მე­დებ­და. ვი­ცო­დი, რომ ჩემ მიერ გაგ­ზავ­ნილ ნა­წყვეტს მო­უთ­მენ­ლად ელოდ­ნენ, მა­შინ­ვე წა­ი­კი­თხავ­დნენ და მო­საზ­რე­ბებ­საც გა­მო­მიგ­ზავ­ნიდ­ნენ, ამი­ტომ თავს გუნ­დურ მო­თა­მა­შედ ვგრძნობ­დი და ეს ძა­ლი­ან დიდ ინ­სპი­რა­ცი­ას მაძ­ლევ­და.

რა მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს მწერ­ლის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი სტი­ლის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბას იმი­სათ­ვის, რომ მკი­თხვე­ლამ­დე წიგ­ნის მაქ­სი­მა­ლუ­რად ავ­თენ­ტუ­რი ვერ­სია მი­ვი­დეს? რამ­დე­ნად არის ეს გა­მოწ­ვე­ვებ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი?

მგო­ნი, მხატ­ვრუ­ლი თარ­გმა­ნი სხვა არც არა­ფე­რია - მწერ­ლის ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი სტი­ლის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა იმის­თვის, რომ მკი­თხველ­თან მაქ­სი­მა­ლუ­რად ავ­თენ­ტუ­რი ვერ­სია მი­ვი­დეს, აზარ­ტი, რო­მე­ლიც ამ თით­ქმის შე­უს­რუ­ლე­ბე­ლი მი­სი­ის შეს­რუ­ლე­ბის მცდე­ლო­ბას მოს­დევს და ის კმა­ყო­ფი­ლე­ბი­სა თუ უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბის შეგ­რძნე­ბა, რაც შე­დე­გის მი­ღე­ბი­სას ეუფ­ლე­ბა ადა­მი­ანს. აბ­სო­ლუ­ტუ­რად ვე­თან­ხმე­ბი ცნო­ბილ თარ­გმანმცოდ­ნე­სა და მთარ­გმნელს ლანა კას­ტე­ლა­ნოს, რო­მელ­მაც თქვა, რომ მთარ­გმნე­ლი 30 წლამ­დე სრუ­ლი­ად უმ­წი­ფა­რია, ხოლო მისი ნამ­დვი­ლი პრო­ფე­სი­უ­ლი პიკი 50 წლის შემ­დეგ დგე­ბა. მთარ­გმნე­ლო­ბა დიდ­წი­ლად არის გა­მოც­დი­ლე­ბის, შრო­მის უწყვე­ტი ციკ­ლი­სა და ძა­ლის­ხმე­ვის ნა­ყო­ფი. ახალ­გაზ­რდა მთარ­გმნე­ლი შე­იძ­ლე­ბა იყოს უნი­ჭი­ე­რე­სი, იმე­დის­მომ­ცე­მი, ჰქონ­დეს ქა­რიზ­მით სავ­სე ტექ­სტის შექ­მნის უნა­რი (რაც, რო­გორც წესი დი­დად არ უკავ­შირ­დე­ბა მის პი­როვ­ნულ ქა­რიზ­მას), მაგ­რამ ის ძა­ლი­ან იშ­ვი­ა­თად თუ იქ­ნე­ბა ნამ­დვი­ლი მთარ­გმნე­ლი - სა­კუ­თა­რი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მუხ­ტის ჩახ­შო­ბი­სა და უკა­ნა პლან­ზე და­ყე­ნე­ბის მცოდ­ნე, კირ­კი­ტა და ყო­ველ წვრილ­მან­ზე პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი. ნე­ბის­ყო­ფა, დის­ციპ­ლი­ნა და მი­ზან­და­სა­ხუ­ლო­ბა ის სამი თვი­სე­ბაა, რო­მე­ლიც მთარ­გმნელს ისე უვი­თარ­დე­ბა, რო­გორც მო­ცეკ­ვა­ვეს - პლას­ტი­კა ანდა კუნ­თე­ბი. კა­რი­ე­რის და­სა­წყის­ში ლი­ტე­რა­ტუ­რის მთარ­გმნე­ლი მსა­ხი­ობს ჰგავს, მერე კი ბერს, ას­კეტს ემ­სგავ­სე­ბა, სა­ინ­ტე­რე­სო კია ეს გზა არ­ტის­ტო­ბი­დან ას­კე­ტო­ბამ­დე.

და­ბო­ლოს, რა­ტომ უნდა წა­ვი­კი­თხოთ ეს წიგ­ნი, რო­გორ ფიქ­რობთ, რამ­დე­ნად პა­სუ­ხობს თა­ნა­მედ­რო­ვე გა­მოწ­ვე­ვებს? არის თუ არა ეტ­ვუ­დი თა­ნა­მედ­რო­ვე ლი­ტე­რა­ტუ­რის ერთ-ერთი სა­უ­კე­თე­სო წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი?

ეტ­ვუ­დი მა­ღა­ლი დო­ნის კო­მერ­ცი­უ­ლი მწე­რა­ლია - ძა­ლი­ან გა­ნათ­ლე­ბუ­ლი და მგრძნო­ბი­ა­რე. მწე­რა­ლი, რო­მე­ლიც მკი­თხველს აი­ძუ­ლებს იგ­რძნოს და ამას­თა­ნა­ვე დიდი ეს­თე­ტი­კუ­რი სი­ა­მოვ­ნე­ბა მი­ი­ღოს. ის ნამ­დვი­ლი მსოფ­ლიო მო­ქა­ლა­ქეა, აი, ისე­თი, ვი­საც შე­გიძ­ლი­ათ სო­ცი­ა­ლურ ქსე­ლებ­ში აე­დევ­ნოთ და იმედს არ გა­გიც­რუ­ებთ, ყო­ველ­თვის საღ მო­ქა­ლა­ქე­ობ­რივ პო­ზი­ცი­ას გა­მო­ავ­ლენს და ში­გა­და­შიგ თა­ვი­სი გა­მომ­ცხვა­რი ნამ­ცხვრე­ბის ფო­ტო­ებ­საც გა­გი­ზი­ა­რებთ. სწო­რედ ამ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბამ გა­ნა­პი­რო­ბა იმ ტე­ლე­სე­რი­ა­ლის პო­პუ­ლა­რუ­ლო­ბა, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც "მხევ­ლის წიგ­ნი” გა­და­ი­ღეს - რო­დე­საც თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბი­სათ­ვის ზედ­გა­მოჭ­რი­ლი ნა­რა­ტი­ვი თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბის­თვის ზედ­გა­მოჭ­რი­ლი ფორ­მა­ტით - ტე­ლე­სე­რი­ა­ლით - გა­იც­ნო სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ, წარ­მა­ტე­ბა­მაც არ და­ა­ყოვ­ნა. ვერ გავ­ბე­დავ ვი­წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლო, რომ მარ­გა­რეტ ეტ­ვუ­დი, რო­გორც მწე­რა­ლი, სა­უ­კუ­ნე­ებს შე­მორ­ჩე­ბა და მის წიგნს ისე გა­შიფ­რა­ვენ ას­წლე­უ­ლე­ბის შემ­დეგ, რო­გორც მისი პერ­სო­ნა­ჟი მხევ­ლის აუ­დი­ო­ჩა­ნა­წე­რებს, თუმ­ცა თა­მა­მად შე­მიძ­ლია ვთქვა, რომ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბის გა­მოწ­ვე­ვებს ის ზედ­მი­წევ­ნით პა­სუ­ხობს, რა­შიც მკი­თხველს "მხევ­ლის წიგ­ნის” გაგ­რძე­ლე­ბა "აღ­თქმე­ბიც” და­არ­წმუ­ნებს.